Ermenistan
İnsan çatışmaları,kökenini din, dil, milliyetçilik, ırk, etnik köken,uluslar
arası güç elde etme veya diğer nedenlerin bir karışımından alır. I.Dünya
Savaşı sırasında bir milyondan fazla Hiristiyan ve Müslümanın öldürüldüğü,
tarihinin hakkında az şey bilinen trajedilerinden Ermeni olayı içinde bu böyleydi.
Tarih olarak, Türkiye'nin kuzeydoğu sınırında küçük bir ülke olan
Ermenistan, Müslüman dünyasında kuşatılmış kapalı bir bölgede yaşayan
Hıristiyanlar topluluğuydu. 1300'lerden
beri Osmanlı İmparatorluğunun bir parçasıydı ve pek çok Muhammed taraftarı
barınıyordu. İki inanç arasında kavgalar sıktı. Ortadoks Rusya sürekli
olarak Hıristiyan tarafına müdahalede bulunuyordu.(Bu müdahalelerden biri
1854'de Kırım Savaşına neden oldu. Çar, Rusya'yı Osmanlı İmparatorluğundaki
Hıristiyanların ve kutsal yerlerin koruyucusu ilan etti. Bunun üzerine Osmanlı
sultanı da Rusya'ya savaş açtı.)
1800'lerin sonlarında, Protestan misyonerler Ortadoks ve Katolik gruplar
arasında rekabet yaratarak Ermenistan'da pek çok din değiştirme olayını gerçekleştirdiler. Bu
dinsel coşkunun dışında, bağımsız bir Hıristiyan Ermenistan yaratmak için
bir hareket ortaya çıktı. 1890'larda bu hareket biraz fırtınalı bir hal
aldı. Protestolar isyana, isyanlar katliamlara, katliamlar da ordu savaşlarına
dönüştü. Bazı tahminlere göre 1890'larda 200 bin 1909'da da 20 bin Ermeni
öldürüldü.
En korkunç katliamlar, Osmanlı Türklerinin 1915'de Almanya'nın yanında
I. Dünya Savaşına girmesiyle başladı. Rusya tarafından desteklenen Hırıstiyan
Ermenistan Türkiye'ye baş kaldırdı ve Müslümanları katletmeye başladı.
Van'da 30 bin kişiyi öldürdüler ve şehrin İslami kültürü yansıtan kısmını
yaktılar. Osmanlı Ermenilere karşı ordu gönderdi ve Ermeni topluluklarının
zorla yerini değiştirdiler. Savaşın faturası tüyler ürperticiydi,
binlerce insan öldü. I. Dünya Savaşının bitmesinden sonra, Ermenistan
1920'lerde yeni Sovyetler Birliğine katılana dek Müslüman-Hıristiyan çatışmaları
devam etti.
O zamandan beri dünyanın her yerindeki Ermeniler milletlerinin katledilişini
protesto ettiler ve sürekli olarak Türk diplomatlara suikast girişiminde
bulundular.
Bazı tarihçilere göre bu korkunç olayda Hıristiyanlardan daha fazla Müslüman
ölmüştü. Lousiville Üniversitesinden, Dr. Justin McCarthy'nin
tahminlerine göre 1915 ve 1920 yılları arasında 650 bin Ermeni ve 2.5 milyon
Müslüman öldürülmüştü. 1985'de Amerikan parlamentosu
Ermeni soykırımını kabul eden bir genelgeyi onaylayınca, McCarthy ve
diğer altmış sekiz öğretim görevlisi New York Times gazetesine Kongre'yi azarlayan
bir ilan verdiler.
"Soykırımın sorumluluğu için...Buna bu bölgede yaşayan Müslümanların
çektikleri acılardan ayrı bir gözle bakılamaz. Şimdiye dek elde edilen
belgeler olayın (düzensiz Hıristiyan ve Müslüman birlikleri arasında gerçekleşen)
topluluklar arası ciddi bir savaş olduğunu ortaya koymuştur... Bu olay
Lübnan'da gerçekleşen trajediden farklı değildir. Sonuçta, Müslümanlara
ve Ermeniler patlayan ölüm faturası çok büyüktür..."
Sonuç olarak Ermenistan'daki
dinsel çatışma sesleri Sovyetler Birliği döneminde bile tükenmemiştir.
1988'de Hıristiyan Ermenilerle
Şii Müslüman Azeriler arasında çıkan çatışmalarda yüzden fazla
kişi öldürülmüş ve Sovyet liderleri askeri birlikler göndermek zorunda
kalmışlardır.
Bu çatışma Ermenistan korkunç bir depremle sarsılıncaya dek 11 ay sürmüştür.